Bron: Nationaal Archief, Archief NEFIS en CMI. Inventarisnummer 203
Auteur en [toelichtingen]: Gerard van Haren
Familie en kennissen van Richard Bartman worden opgeroepen om aanvullende informatie en foto’s en deze door te sturen naar info@verzettimor1942.
Inleiding
Richard is geboren op 3 januari 1913 in Probolinggo op Java. Als militie [dienstplichtig] sergeant tkl (2e klasse), met Stamboeknummer 13613, werd hij op 15 december 1941 ingedeeld bij de Timor-Dilly Expeditie. Hij behoorde tot de Mitrailleurcompagnie van het 13de Bataljon Infanterie uit Malang. Richard maakte geen onderdeel uit van de 3 mitrailleursecties die op 15 december 1941 met troepentransportvliegtuigen zijn overgebracht naar Koepang. Behoorde hij toe tot de 2 mortiersecties of als fuselier tot een tirailleursectie? Of was hij afstandsmeter of geweermaker/wapenhersteller? Meestal waren dat geen militie-militairen.
Hij heeft de volgende tekeningen met daarop, in het kort, zijn dagboek ons nagelaten. De tekeningen waren vergezeld van een brief, dd. 7 december 1942, van Reserve-Kapitein P.H. Kremers van het Netherlands Indies Government Information Service. Hieruit blijkt dat Richard niet met de Tjerk Hiddes op 10 december 1942 uit Timor is geëvacueerd, maar al eerder. Aan de hand van andere documenten hebben we een reconstructie gemaakt.
Richard’s tekeningen en dagboek van Timor
Schuingedrukt de tekst op de tekeningen
8 December 1941 Oorlogsverklaring aan Japan
12 december 1941 Mobilisatie afgekondigd. Opkomst 13e Bataljon Inf. Mitr. Afd. [Infanterie Mitrailleur Afdeling]. Direct geconsigneerd.
15 December 1941 n/m [namiddag] vertrek naar Soerabaia. Aankomst 9 uur n/m [21:00 uur]
16 december 1941 Ingescheept op de “Pijnacker Hordijk” om 8 uur v/m [voormiddag]. Vertrek om 12 uur v/m.
19 december 1941 Vroeg in de ochtend aankomst op Koepang. In de namiddag weer vertrokken.
20 december 1941 Aankomst Dilly
Timor Portugues- A Camara Municipal de Dilly
20 Februari 1942 Jap. [Japanse] actie in de nacht van 19 op 20 Febr.42 (precies om 12 uur des nachts)
20/21 februari 1942 Nacht op Aileo doorgebracht
21/22 Februari 1942 Nacht doorgebracht in Biloe-huizen voor “Leto Foho”
22 Februari 1942 In de ochtend met omtrekkende beweging het prachtig gelegen “Leto Foho” gepasseerd
22/23 Februari 1942 … in de nacht gepasseerd.
23/24 Februari 1942 Geslapen bij een Radja vóór Maliana
24 Februari 1942 Malibaka (MEMO) doorgetrokken om 12 uur v/m Portugees/Hollandse grens overgetrokken.
24/25 Februari 1942 Overnacht in het bivak op Roesan.
De bovenloop van de “Tafara-Rivier” vormt nabij Fateluli de Portugessch-Hollandse grens 19 mei 1942
25 Februari 1942 Lahoeroes gepasseerd en aangekomen in het bivak Alumea [Alumea/Aïloömea ligt enkele km ten westen van Lahoeroes]
1 Maart 1942 vertrokken uit Alumea
1/2 Maart 1942 Geslapen onder de top van de Goenoeng Lakaän (+/-1568 m)
2/3 Maart 1942 Geslapen bij Radja bij groote rivier voor Atamboea (Boé)
3 Maart 1942 Ontploffingen waargenomen op Atamboea, 3e order afgekondigd
[Volgens Van Swieten heeft hij op 2 maart 1942 vóór 6 uur de voorraad munitie en benzine aanwezig op het kampement Atamboea verbrand]
3/4Maart 1942 Geslapen in de djagoeng-goeboek vóór Maodemo
4 tot 8 Maart 1942 Verblijf in Maodemo
8 tot 20 Maart 1942 Verblijf in Diroen. Uitstapje naar Weloeli.
Maart tot
3 April 1942 Verblijf in Noealain. Uitstapjes naar Loönoena, Fateluli, Berdao
3 tot 18 April 1942 Verblijf in Siat. Uitstapjes naar Fateluli, Forem (14 April)
18 tot 24 april 1842 Verblijf in Fateluli
24 april tot
1 mei 1942 Verblijf in Fohorem
1 mei tot 1 juni 1942 Verblijf in Fateluli. Uitstapjes;
8 mei 1942 Lebos
15 mei 1942 Datomiet
20-21 Mei Fohorem
24 Mei 1942 Fohorem
De Portugeesche grenspost Fateluli 18 mei 1942
Een kijkje binnen de vestingmuren van Fateluli 25 mei 1942
1 tot 9 Juni 1942 Verblijf in Fohorem
9 juni 1942 Dacola bezocht
9/10 Juni 1942 Nacht doorgebracht in de buurt van Toebaki
Fohorem-De oude poort van de vesting “Fatoekahoe” 23 Juni 1942
10 Juni 1942 Kampong Haliwijn bezocht
10/11 Juni 1942 Nacht doorgebracht in het bivak Widaren
11 Juni 1942 Kampong Lactoetoes bezocht en de Radja van Dacola en weer terug in Fohorem
Fohorem-ons logeergebouw 23 Juni 1942
24 Juni 1942 Van Fohorem vertrokken naar Tilomar. Ingedeeld bij de staf
[In het Dagboek Nederlandsche troepen te Timor staat vermeld: Donderdag 25 juni 1942 17.00 aankomst van de ploeg uit Foren]
Tilomar 24 juni 1942
22-23- 24 Juli 1942 Bezoek aan Loletoi [Lollotoi]
Loletoi 23 Juli 1942
Het fort Loletoi 23 Juli 1942
Reconstructie vervolg
Op 25 oktober 1942 meldt NORFORCE (waaronder Sparrow Force valt) dat sgt Barpman (sergeant Bartman) als vermist is gerapporteerd en de situatie van sgt Hiparion (sergeant Hitahiron) onbekend is. NORFORCE was verantwoordelijk voor het naar Darwin overbrengen van gewonde militairen die op Timor niet geopereerd konden worden.
Wanneer is Richard dan overgebracht naar Darwin? Want Richard’s naam staat op de LIST OF ROYAL NETHERLANDS EAST INDIES SOLDIERS ONBOARD HMAS ARMIDALE samengesteld door de HMAS Armidale Association. Dat betekent dat hij onderdeel uitmaakte van het vervangingsdetachement Stoll aan boord van de Armidale. Dit korvet is op 1 december 1942 op weg naar Timor getorpedeerd en gezonken. Een deel van de KNIL-soldaten zijn meegezonken met het schip. Een ander deel heeft nog op een zelfgebouwd vlot en een rubberen boot kunnen klimmen. Dit vlot en deze boot zijn nog een tijd voortgetrokken en daarna nog wel gezien, maar vervolgens vermist. Alleen 3 van de 63 KNIL-militairen en ongeveer de helft van de Australische bemanning op 2 andere boten hebben deze ramp overleefd en zijn naar Darwin overgebracht.
Drenkelingen Armidale Bron AWM
Richard Bartman staat als oorlogsslachtoffer geregistreerd bij de Oorlogsgravenstichting: https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/7002/richard-bartman
Heeft iemand nog meer informatie over Richard Bartman? Gaarne hieronder een reactie
