Auteurs: Georg van der Most, Museum Regiment van Heutsz
Gerard van Haren
Geweer en daaronder een karabijn Mannlicher M.95. Bron: Museum Regiment van Heutsz
Gebruik geweer en karabijn
Elke KNIL-militair onder de rang van sergeant droeg een geweer of, gezien hun lengte, voor de inheemsen een (kortere) karabijn M.95. Verder, links in een lederen schede aan de broekriem, een bajonet of klewang.
Vanaf begin juni 1942 kregen de KNIL-militairen op Timor ook de beschikking over Lee Enfield-geweren. Echter de patronen weken af van de M.95.
In verslagen over de strijd op Timor in 1942 is het volgende te lezen over het geweer en de karabijn:
“Verslag van de verrichtingen van het DETACHEMENT ATAMBOEA, Garnizoensbataljon van Timor en onderhorigheden gedurende de oorlog met JAPAN” van kapitein C.L.E.F. van Swieten:
Het detachement Atamboea bestond uit 6 brigades (à 19 man) Infanterie, bewapend met normale buitengewesten-bewapening: karabijn en klewang.
“Dagboek, Nederlandsche troepen te Timor” op 12 mei 1942:
Terugkeer Overste uit Mape. 3 kar. M.95 – 1 geweer en 1 pistoolmitrailleur- 280 patr. , 5 houders á 32 patr. pistoolmitrailleur.
en op 26 september 1942:
Een gebrek aan munitie voor de karabijnmitrailleur en karabijn Nr. 95 valt te constateren.
Sergeant Hoornweg vermeld in zijn verslag het volgende:
Den volgenden dag [29 mei 1942?] om 10.00 kwam Lt. Horstink terug van Beco met veertien kisten, inhoudende Tommy guns, Lee Enfield geweren, munitie, levensmiddelen, kleren schoeisel, tabak e.d.
[Opmerking: op 31 mei 1942 begon de HMAS Kuru en daarna ook de Vigilant vanuit Darwin de bevoorrading van de troepen in Timor. Daarvoor werden de troepen op Timor met vliegtuigen bevoorraad]en:
Ik heb vergeten te zeggen dat de Smi Bootsma [Boomsma] en de Mil. Sgt Hoomeijer [Homeijer] door Overste van Straaten [op 14 juni 1942] naar een Port. post waren gezonden waar Ausies lagen, om daar theorie en praktijk op te doen wat betreft de Bren, tommy gun en Lee Enfield.
Geweer en karabijn M.95
Op 4 december 1895 kreeg het Nederlandse leger officieel een nieuw geweer, de Mannlicher M.95, ter vervanging van het oude Beaumontgeweer met een kaliber van 11 mm. De lengte van het M.95 geweer was 1272 mm enis onder licentie ook gefabriceerd door Artillerie Inrichtingen in Zaandam (Hemburg).Het nieuwe wapen had een vijfschots magazijn en de volmantelpatronen met randhuls hadden een kaliber van 6,5 mm en een lengte van 53,5 mm. De lading van de 6,5 mm-patroon bestond uit rookarm kruit, in tegenstelling tot de Beaumontpatroon die met zwart kruit (buskruit) was geladen. Tot en met de Tweede Wereldoorlog was de M.95 bij het leger in Nederland in gebruik, bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger in Indië en bij de Marine. Vanaf 1935 werd de M.95 voor de inheemse militairen, marechaussee, de politie, artillerie, genie en verbindingsofficieren ingekort tot karabijnen met een lengte van 951 mm. Het M.95 geweer of karabijn had het volgende nadeel: door het volmantelontwerp en de grote energie die de kogel bij afvuren meekreeg, ging de kogel vaak door het doel heen, wat minder schade toebracht dan wanneer de kogel in het lichaam bleef zitten.
Bajonet
Over de loop van een geweer of karabijn kon de bajonet worden geschoven en vastgeklikt over de rechthoekige pen.
Lee Enfield geweer
De Lee-Enfield werd overgenomen door de koloniën van het Verenigd Koninkrijk en de bondgenoten van het Gemenebest, waaronder India, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada. Het kaliber is 0,303″ en de patroon voor dit wapen is bekend als 0,303″ British of 7,7 × 56 R. De benaming is samengesteld uit de naam van de uitvinder van het magazijn, de Amerikaan Lee, en de plaats waar de geweren werden ontworpen en gemaakt: Royal OrdnanceFactory te Enfield.
