Auteur : Gerard van Haren
Met dank aan Luit. Kol. Georg van der Most. Museum Regiment van Heutsz
Gebruik fiets in Timor 1942
In The Japanese Thrust (1) op bladzijden 476-477 schrijft Lionel Wigmore het volgende:
“Then commenced a dangerous journey. Doyle (2) mounted an old Dutch push bicycle, called farewell to his friends, then crouching low over the handle-bars, pushed off for the strip entrance, where the Japanese troops were preparing to attack, speeding along as fast as his legs would take him. Through the strip entrance he rode, Japanese troops on either side of him, fast through the darkness until he arrived on the main Dili road. The sight of a dashing Australian riding a push bicycle hell for leather through their lines must have amazed the Japanese to such an extent that they did not open up …. ”.
Wij gingen ervan uit dat een push bicycle een duwfiets was. Maar volgens Georg van der Most is een pushbike/push bicycle het Engelse woord voor rijwiel. Dit om onderscheid te maken met de motorbike.
Het gebied bij de hangaars ten oosten van het vliegveld bij Dilly (Aerodrome) werden verdedigd door de Australische sectie (17 man) van luitenant McKenzie en 2 mineurs (sappers) voor het opblazen van de landingsbaan. Ten westen waren bij de landingsbaan 3 pillboxen (uit zandzakken gebouwde bunkers) voor de KNIL-mitrailleursecties aangelegd (3). De landing van de Japanners op 20 februari 1942 ten oosten van het vliegveld bij Dilly werd door kanon- en mitrailleurvuur grotendeels voorkomen. Maar de reeds gelande Japanners veroverden om 1.40 uur de Australische mitrailleur ten oosten van de hangaars. Vervolgens landde de hoofdmacht van de Japanners ten westen van de landingsbaan van het vliegveld. Om 3.20 uur gaf de Expeditie-commandant Van Straten opdracht drie middelzware mitrailleurs van het KNIL over te brengen van de stelling bij de vuurtoren naar deze pillboxen. Alleen de noordelijke en zuidelijke pillbox konden worden bezet. Ook gingen 2 secties lichte machinegeweren naar het vliegveld. Om 3.50 uur arriveerde Doyle op de KNIL-fiets bij het hoofdkwartier van Van Straten (cp). De Japanse hoofdmacht zou pas om 5:45 uur de mitrailleurstellingen gaan aanvallen.
Waren de mitrailleurristen met de fiets naar het vliegveld gekomen? Normaal worden de Vickers M23 mitrailleurs, gezien hun gewicht, per paard vervoerd. Maar paarden waren niet uit Java meegekomen.
Fiets in Timor 1942
Het KNIL kocht tot 1932 de fietsen bij rijwielbedrijf A. Fongers (4) uit Groningen. Deze fietsen kosten in 1931 hfl. 149,41 per stuk. Maar ongeveer halverwege de jaren 30 stapte men over op door de Artillerie Inrichtingen (AI) in Zaandam gemonteerde fiets, de Hemburg fiets. Later werden dezelfde fietsen ook gemonteerd in de Artillerie-Inrichtingen in Bandoeng.
Het standaard legerrijwiel dat door de Artillerie Inrichtingen geleverd werd, was gemaakt van dikker materiaal dan een civiel exemplaar. Voor het KNIL waren zij voorzien van een dof grijsgroene kleur en op het balhoofd bevonden zich een rode en daaronder een blauwe band van elk 10 cm hoog. De AI fiets was samengesteld uit B.S.A. onderdelen en voorzien van een dubbele torpedonaaf met twee versnellingen. In het voorwiel bevond zich een naaf rem die d.m.v. een handel op het stuur bediend kon worden. Het achterwiel was voorzien van een terugtraprem. In het voorwiel zaten 32 spaken nr.14 en in het achterwiel 40 spaken. Verder was het rijwiel voorzien van een bagagedrager, fietspomp en een bel. De framehoogtes die geleverd konden worden waren 56 en 58 centimeter en op verzoek kon men ook 60 cm hoge exemplaren bestellen. De prijs die voor een dergelijk rijwiel betaald moest worden was in 1938 hfl. 80,00. Dat was veel minder dan de Fongers-fiets koste.
Gezien old en crouching low over the handle-bars gaan we ervan uit dat Doyle op een Fongers-fiets reed.
KNIL-fiets. Deze is vervaardigd in Zaandam. Bron Georg van der Most
Notes
- The Japanese Thrust is Volume VI uit de reeks “Australia in the war of 1939-1945, Series one – Army”. Deze reeks kan vergeleken worden het 14delige standaardwerk “Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog” van dr. L. de Jong.
- WX 13042 Pte C.E. Doyle
- Nortier, J.J. De bezetting van Dilly, Portugees Timor blz. 47
- Bron https://artillerieinrichtingenhembrug.wordpress.com/2017/11/24/waarom-de-artillerie-inrichtingen-fietsen-gingen-maken-herstellen/
